Detectielimiet

From Wikistatistiek
Jump to navigation Jump to search

Hoe ga ik om met waarden onder of boven een detectielimiet?

Ik heb een aantal keer de D-dimeer waarde van personen gemeten en de ondergrens van wat meetbaar is is 0.17. Daarom heb ik een aantal keer <0.17 in mijn database staan. Moet ik nu 0, 0.17, of een waarde ertussen neerzetten voor de analyse? Daarnaast doen we een andere test: de clot-lysis test. Bij 3 deelnemers is het zo dat ze niet lyseren en de waarde dus eigenlijk op oneindig staat (het is een waarde die in tijd tot lyseren wordt uitgedrukt). Er staat nu: 'no lysis'. Kan ik deze deelnemers excluderen van de analyse of moet ik bijv. de bovengrens van wat nog meetbaar is neerzetten?

Dat hangt er erg vanaf welke analyses je met de data wilt gaan doen. Waarschijnlijk zal SPSS een waarde <0.17 niet herkennen als een getal en mogelijk dat hij deze waardes zelfs zou verwijderen in een analyse. Indien je een niet-parametrische analyse (bijv Kruskal Wallis of Mann-Whitney U toets) gaat doen, dan kun je voor deze ‘undetectable’ waardes iedere willekeurige waarde lager dan het eerste wel gemeten getal invullen. Het maakt voor een niet-parametrische toets namelijk niet uit wat de waarde zelf is, alleen de onderlinge volgordes (ranks) van de waardes tellen. Het is dus wel van belang dat iedereen die <0.17 scoort dezelfde waarde krijgt.

Voor de tweede test hangt het ook weer van de analyse af. Als je de tijd tot lyseren zou analyseren als een ‘tijd tot event’ uitkomst (bijv met Kaplan Meier analyse of Cox regressie), dan zou je hen de laatste tijd moeten geven wanneer je nog zeker was dat ze niet gelyseerd waren (de laatste keer dat je dat hebt gecontroleerd). In een tweede statusvariabele zet je dan een 1 voor degenen die wel en een 0 voor degenen die niet gelyseerd waren. Als je met een non-parametrische toets aan de slag gaat, kun je weer parallel aan eerste casus een willekeurig groot (maar gelijk) getal invullen.

Als je deze deelnemers excludeert van analyse, dan gelden je conclusies alleen voor deelnemers waarbij er lysis optreedt/bij wie D-dimeer detecteerbaar is. Dat is mogelijk zonde, want niet generaliseerbaar naar alle personen bij wie de test wordt gedaan.

Hoe ga ik ermee om als ik veel waarden onder of boven een detectielimiet heb?

Wij hebben een bepaalde eiwit in 20 gezonde proefpersonen, 60 patiënten met ziekte A en 60 patiënten met ziekte B gemeten. De waarde van de eiwit was in 9 (45%) van de gezonde proefpersonen, 22 (37%) van de patiënten met ziekte A en 33 (55%) van de patiënten met ziekte B onder de detectielimiet. Ik heb één waarde (assigned value) onder de detectielimiet toegewezen aan alle deelnemers die onder de detectielimiet zaten. Vervolgens heb ik een Wilcoxon-signed-rank toets uitgevoerd. Is dit een valide methode?

Als een kleine aantal waardes (dus zeg tot 5%) onder de detectielimiet vallen, kan je een assigned value gebruiken. Echter als het percentage waardes onder de detectielimiet stijgt, is het de vraag of je waardes bij elkaar nog echt continu zijn. Dit is omdat een groot aantal waardes dezelfde waarde hebben (de 'assigned value'). De data zijn dan niet meer echt continu, maar een mix van continu en categorisch. Dan voldoen je data niet meer aan de aannames van de Wilcoxon-signed-rank toets. Dit is zeker het geval als 46% (64/140) van je data onder de detectielimiet vallen.

Een optie om eenvoudig een toets hierop uit te voeren is om de uitkomst van de Granzyme B per patient als onder (0) of boven (1) de detectielimiet te classificeren. Dan kan je een chi-kwadraat toets uitvoeren. Ik vraag me echter af of dit een goede marker is als bijna de helft van de metingen onder de detectielimiet vallen. Verder is er een uitgebreide literatuur op dit vlak, waaronder deze review.